Senaryo yazmaya karar verenlerin ilk okuması gereken kitaplardan Blake Snyder – Save The Cat ( O Kediyi Kurtar) kitabından edinilen bilgiler ışığında, 110 dakikalık bir filmin senaryosunu, adım adım inceleyeceğiz.
Senaryo yazmadan önce bu yazıyı neden okumalısınız?
O Kediyi Kurtar ‘da Blake Snyder, Rocky – Star Wars – Little Miss Sunshine gibi birbirinden alakasız gibi görünen filmlerin bile aynı yapıda yazılmış olduğunu kanıtlar. Hollywood tipi filmler denen, 3 perdeli yapıda yazılmış her senaryo, hep aynı 15 adımı içermektedir.
Siz daha deneysel bir senaryo da yazmak istiyor olabilirsiniz. Yine de bu yazıyı okumanız işinize yarayacaktır.
“Önce kuralları tam bir profesyonel gibi öğrenin. Sonra onları bir sanatçı gibi kırın.”
Pablo Picasso
Haydi bir bakalım; “Senaryo Yazarken İhtiyaç Duyacağınız O Kitap!” adlı tanıtım yazısıyla yayınlanmış Save The Cat adlı kitaba göre; dakika dakika nasıl bir film planlamanız gerekiyormuş?…
15 maddede Hollywood tipi senaryo:
1. Perde (İlk 25 dakika):
3 perdeli senaryo yapısında ilk perde; kahramanın, macera başlamadan önceki normal hayatını izlediğimiz ve kahraman ile empati kurmamız gereken bölümdür.
1- Açılış Sahnesi (1. dakika):
İlk bir dakika, hikayenin rengi ve janrı ile ilgili bilgi verir. Filmin sonu için planlananın tam tersi görülmelidir. Kahraman senaryo sonunda dostlarla çevrili olacaksa bu bölümde yalnız / sonda yalnız kalacaksa bu bölümde ailesiyle birlikte / sonda aşık olacaksa bu bölümde çapkın biri olarak görünebilir.
2- Set Up (1.-10. dakika arası):
Hikaye dünyasının kurulduğu senaryo bu bölümünde, karakterlerle tanışılır. Kahramanın, izleyeceğimiz macerası yaşanmadan önceki dünyasında neyin yanlış veya eksik olduğu görünür.
3- Temanın Belirlenmesi (ilk 5 dakika):
Senaryo sonunda karakterin anlayacağı ve izleyicinin içine sindireceği gerçektir. Öykünün kalbini oluşturur. Genellikle ilk 5 dakikada birisi bunu karaktere söyler ama karakter o sırada anlamaz.
4- Tetikleyici Olay (10.-12. dakika arası):
Hikayeyi tetikleyen kişi ya da olay (katalist) ortaya çıkar. Katalist kahramanın değişmesine yol açacak teşviği yapar ama maceranın sonunda kendisi değişmez. Kahramana meydan okur ve gelişmesine sebep olur. Burada artık kahramanın önceden bildiğimiz dünyası değişmektedir.
5- Fikir Mücadelesi (12.-25. dakika arası):
Ana karakter yapması gerekeni yapıp yapmayacağına karar verir. Ona, maceraya atılması için bir çağrı gelir. Kahraman bu çağrıyı ilkinde reddeder. Çağrı, kahraman kabul edinceye kadar bir-iki belki üç defa gelir.
2. Perde (25.-85. dakika arası):
İkinci perde, senaryo içinde heyecan / merak dozunun yükselip climax’e vardığı kısımdır. Kahraman 55. dakikaya kadar yükseliştedir, bundan sonra düşüşe geçer.
6- Eşikten Geçiş (25. dakika civarı):
Kahraman maceraya atılma çağrısını kabul eder / etmek zorunda kalır.
7- Antitez Dünyası (25.-30. dakika arası):
Kahraman seçimini yapmıştır, artık önceden bildiği, senaryo başında gördüğümüz o dünyaya dair sunulan tez çürümüş, tamamen farklı bir “antitez” dünyası başlamıştır.
8- B Hikayesi (30. dakikadan itibaren):
Ana kurgunun yanındaki yan kurgu başlar. Bu hikaye mutlaka ana hikayeyi destekleyen bir hikaye olmalıdır. Antagonist ya da protagonist değil, farklı bir kişinin, yan kahramanın hikayesi olmalı.
Ana karakterin hoşlandığı kişiyle alakalı hikaye olabilir. B hikayesine genelde aşk hikayesi de denir.
Önemli olan, B hikayesinin, ana macera ile ilgisiz gözükse bile mutlaka onu desteklemesi gerektiğidir.
9- Eğlence ve Oyunlar (30.-55. dakika arası):
Bu bölümdeki sahneler trailer’lara en çok konulan sahnelerdir. Kahramanın sorunu çözme yolunda yaptığı planın yürüyen bu ilk adımları, antagonistle karşılaşmaya hazırlandığı sahneler olarak düşünülebilir. Filmin ana önermesinin, seyirciye keyif veren kısımları gösterilir. Kahraman için her zaman keyifli olmak zorunda değildir. Ama izleyici bu kısımdan hoşlanır; filmi, en çok bu kısımları görmek istediği için izlemeyi seçmiştir. Kocasını geri kazanmak isteyen bir kadının kendinde imaj değişikliği yaptığı sahneler, dedektifin ilk ipuçlarını toplamaya başlaması, boksörün güçlenmek için karlı dağda odunları taşıması (!) gibi sahnelerdir.
İkinci perdenin tam yarısını kaplayan bu bölümün sona erdiği yer, filmin ya da senaryo metninin tam orta noktasıdır (Climax). Kahramanın kazandığı sahte bir zafer ya da yenilgi ile biter (detaylar aşağıda climax bölümünde).
10- Kötü Adamların Yükselişi (55.-75. dakika arası):
Kahraman, kazandığı zaferin sahte olduğunu ya da bir yenilgi yaşadıysa bile aslında henüz her şeyin bitmediğini fark eder.
Antagonist daha fazla saldırır. Sadece dış değil iç mücadelenin de en zor kısmıdır. Kahraman artık kompleks zorluklarla yüzleşmektedir ve yetenekleri işe yaramaz. Planı bozulmuştur, ekibi dağılmıştır, güvendiği arkadaşı terk etmiştir ya da kendisi esir düşmüştür.
Genelde bu bölümün 55.-60. dakikalarında B hikayesi ile ilgili de bir gelişme olur. Bu bölümün tek iyi gelişmesidir (Örnek: artık klişe olsa da aşk ilişkisine dair bir gelişme/yakınlaşma).
11- Her Şeyin Kaybedilmesi (75. dakika):
Orta noktanın (climax) tam tersi bir sahte zafer ya da yenilgi yaşanır. Karakterin bu macerada en kötü duruma düştüğü andır. Ya her şeyi kaybetmiştir ya da (sahte bir zafer kazandıysa) her şeyin anlamsız olduğunu anlamıştır. Bu maceraya girdikten sonra ilk defa bu kadar geriye düşmüştür. Olduğu yer ve verdiği kayıplar maceraya hiç atılmamış olsaydı içinde olacağı durumdan daha kötüdür.
Kayıp büyüktür. Kahramanın sevdiği biri ölür ya da bulmaya çalıştıkları hazine antagonistin eline geçer.
12- Ruhun Karanlık Gecesi (75.-85. dakika arası):
Bu bölümün anahtar kelimesi “planlama” dır. Kahraman artık, ayağını yere vurup yükselişe geçeceği dip noktasındadır. İsyanlarda ve yastadır fakat bir plan yapar.
Artık içsel yolculuğunu ya da karakter gelişimini tamamlamıştır. İlk bölümde reddettiği gerçekleri kabul etmiştir.
Bu bölümde bazen B hikayesi vasıtasıyla kahramana yeni bir bilgi gelir. Kahraman ikinci bir kere ayağa kalkıp son bir denemede bulunmaya karar verir.
3. Perde (85.-110. dakika arası):
Kahraman kim olduğunu, nereye ait olduğunu anlar. A-B-C hikayelerine ait parçalar bir araya gelir ve sonuçta düğümün çözülmesi için hızla yol alınır.
13- Tercih Yapma (85. dakika):
Macera arkı ve karakter arkı (gelişimi/yolculuğu) birleşir. Kahraman kazanmak için ne yapması gerektiğini artık biliyordur. Yeni fikri ya da planıyla harekete geçer.
14- Final Bölümü (85.-110. dakika arası):
Kahramanın A hikayesinden aldığı deneyim, B hikayesinin bağlamı ve tema birleşir.
Kahraman bu bölümde, hatalarından aldığı dersleri kullanarak antagoniste yeni bir güçle yüklenir. Artık tez dünyası ile başlayıp antitez dünyası ile devam eden senaryo sürecinin sentez kısmı başlamıştır.
Olay çözümlenir. Kahraman zafer kazanır, ölür veya yenilgiye uğrar. Ama öyle ya da böyle yeniden hayata döner, yeni biri haline gelir ya da önem/itibar kazanır.
Bu bölüm Blake Snyder tarafından O Kediyi Kurtar (Save The Cat) kitabında bir kaç başlık altında incelenir:
Kaleyi fethetmek:
a- takımı toplamak: Kahraman son hamlesi için yapmış olduğu planda gerekli araçları ya da ekibi toplar.
b-planı yerine getirmek: Prensesi kurtarmak için kaleye saldırır. Küçük karakterlerin gelişimlerine ait yolculuklar tamamlanır ve bu karakterler önem kazanır. Ekinbin bir kısmı bu süreçte kaybolur. Ancak her şeye rağmen plan yolunda gitmektedir.
c-kız kulesi sürprizi: Bu bölümde şok eden bir sürpriz ya da tuzak vardır. Örneğin prenses kulede değildir. Kahraman tekrar her şeyini kaybeder.
d-son bir gayret: Kahraman daha önce önemli olduğunu düşündüğü her fikirden uzaklaşır. Hiç tahmin etmeyeceğimiz bir bakış açısı ya da güçle / gücünün son damlasıyla hamle yapar.
e-yeni planın uygulanması: Kahraman bilinmeyene attığı adımda hepimizden daha inançlıdır. Zafere ulaşan yolda sona varır (zafere ulaşmak zorunda değildir-hikaye arkında kayba uğrasa bile karakter arkında gelişmiştir). Bütün korkularıyla yüzleşmiştir.
15- Final Sahnesi (110. dakika):
Açılış sahnesinin tam tersidir. Kahraman başta fakirse burada zengindir, başta yalnızsa burada ailesi, arkadaşları ya da sevgilisiyle birliktedir. Bu senaryo boyunca elde ettiği sonucun kahramanı nasıl değiştirdiğini, ona nasıl yardım ettiğini görürüz.
Senaryo içinde hatırlatmalar ve climax:
İkinci perdenin ve aynı zamanda filmin tam orta noktası Climax’tir. Ayrıca ilk ve son çeyreklerde birer hatırlatma yer alır.
Hatırlatmalar, antagonistin ciddiyetini anladığımız anlardır.
İlk hatırlatma 40. dakika civarı gelir. Ana tehdidi en kötü haliyle görürüz. Yani, kahraman amacına ulaşmazsa varılacak sonun ne kadar kötü olabileceğini kahramana hatırlatır. Geri kazanılmaya çalışan sevgilinin başka birisiyle birlikte görülmesi; fidyecinin, telefonda, kaçırdığı kişinin çığlıklarını dinletmesi gibi.
Climax 55. dakika varılan tepe noktasıdır. Açılış ve kapanış sahnelerinden sonra, filmin en önemli yeridir. Filmdeki en büyük ve en dramatik hikaye dönemecidir. Artık eğlence ve oyunlar bitmiş, iş ciddiye binmiştir.
Kahraman burada sahte bir zafer ya da sahte bir yenilgi yaşar. İyi-kötü kavgasında iyinin ilk kazanışı ve rakibin güçlenerek dönmek üzere gidişi olabilir. Birbiriyle rakip kişilerin ilk kez ortaklaşa davranıp başardıkları küçük bir şey olabilir. Ya da sporcunun kaybettiği küçük bir müsabaka olabilir.
Burada B hikayesi ya da antagonist kahramana ayna tutar. Kahraman kendiyle yüzleşir ve mevcut kusurlarıyla amacına ulaşamayacağını anlar. Dolayısıyla değişmeye başladığı an burasıdır. Ancak değişim kolay olmayacaktır.
Kahramanın artık kaybedecek çok şeyi vardır. Geri dönüşü olmayan noktayı geçmiştir. Amaca ulaşma riskleri artmış; amacı değişmiş ya da ulaşması zorlaşmıştır. Kahramanda; genellikle B hikayesinin sebep olduğu bir amacına tamamen adanmışlık vardır. Bundan sonra senaryo, sanki yeni bir film gibi ilerler.
Kahramanın yapmak zorunda olduğu şeyi artık bir an önce gerçekleştirmesi gerekir. İyi bir senaryoda kahramana sorulması gereken “Neden şimdi?” sorusunun cevabı burada gelir. Climax’tan sonra, kahramana bir zaman kısıtlaması gelir ve heyecanın dozu gittikçe artar.
İkinci hatırlatma 70. dakika civarındadır. Tehditler hala geçerlidir. Esas amaca gönderme vardır. 2. hatırlatma, mutlaka 1. hatırlatma ile bağlantılı olmalıdır.
Blake Snyder – Save The Cat ( O Kediyi Kurtar)
Yukarıda vermiş olduğum O Kediyi Kurtar (Save The Cat) / Blake Snyder kitabından aldığım çok özet bilgileri, sadece bir senaryo yazmak için değil, tüm roman, hikaye gibi kurgu yazılarınızda kullanabilirsiniz.
Ayrıca ben yine de, 2009’da aramızdan ayrılan Blake Snyder tarafından yazılmış bu kitabın tamamını okumanızı tavsiye ederim. Çünkü, kitapta; “Filminizi anlatan o tek cümle ne olmalı?” , “Senaryo çerçevesini nasıl belirlemelisiniz?” , “Janra karar vermek neden önemli?” , “Çatışmayı hangi aşamada kurmalısınız?” , “Çözülme kaçıncı sahnede başlamalı?” ve en önemlisi, “Bir senaryoyu satmanın yolları neler?” gibi bilgiler de mevcut.
Kurguda unutulmaz bir kahraman nasıl yaratılır?
Sinema ile ilgili diğer yazılarımıza buradan ulaşabilirsiniz.
Ayrıca buradan O Kediyi Kurtar (Save The Cat) tarzı hikaye anlatıcılığı ile ilgili daha fazla bilgiye ulaşabilirsiniz. Makalelerin İngilizce olması sizi üzdüyse, içiniz rahat olsun çünkü fırsat buldukça çevirilerine yer vermeyi düşünüyoruz.
Senaryo ile ilgili kaynak kitaplara ulaşmak isterseniz buraya tıklayın.
Hepinize keyifli bir yazma süreci dilerim. Aman diyeyim matematiğe fazla kaptırıp The Menu gibi senaryolar da yazmayın!
