Baltık Denizi kıyısında kurulmuş en masalsı şehirlerden olan Gdansk, sadece 1 kez ziyaret edebilmiş olmamıza rağmen kalbimizin bir parçasını bıraktığımız yerlerden. 2014’ten beri hayallerimizde oraya yerleşmek var.
Şehrin eski kent merkezi, yaklaşık yarım saat yolculukla denize açılan bir kanalın kenarında yer alıyor.
Bu kanal aslında Vistula Nehri’nin bir kolu (Martwa Wisla) ve bir liman kanalı olarak inşa edilmiş.
Kanal boyu ve kanal boyuna açılan paralel iki önemli cadde, eski kent merkezinin temelini oluşturuyor.
Martwa Wisla Nehir (Kanal) Boyu
Gdansk şehrini gezerek geçireceğimiz günümüz, yukarıda duvarın dibinde görmüş olduğunuz tahta sıralara oturup büfeden aldığımız “zapiekanka”ları yemekle başlıyor.
Polonya Sokak Lezzetleri
Bu noktada “zapiekanka” adlı yiyecekten biraz bahsedeyim. Uzunlamasına ikiye bölünmüş baget ekmeğinin üzerine istediğiniz malzemeleri koydurabiliyorsunuz. Standart olarak mantar, biber ve misler gibi süt kokan bir çeşit peynirle hazırlanıyor. Üzerine ketçap/mayonez de sıkılarak servis ediliyor (bu modern bir yorum olabilir). Polonya’da elde yenen yiyeceklerin yatay olması dikkatimizi çekmişti, insanlar dondurmayı bile çoğunlukla Gofry denilen waffle’a benzeyen yatay tabakalar üzerinde yiyorlar.
Polonya’nın diğer yerel yemeklerini yazı dizimin 3. bölümünde bulabilirsiniz.
Gdansk Korsan Gemileri ve Kanal Turu
Gelelim ilk fotoğraflardaki korsan gemisine. Bunlar aslında iki taneler. Birinin adı Lew (aslan) diğerinin adı da Czarna Perla (siyah inci) demiştim. Geçmişlerini bilemiyorum ama şu anda Gdansk’ın sembollerinden sayılıyor ve turistik amaçlı kullanılıyorlar. Yani bu gemilerle tamamen eğlence amaçlı hazırlanmış turlara katılabiliyorsunuz: turda içki servisi var, korsan kıyafetli müzisyenler var… Tabii ki bu sözde tarihi gemiler kanalda dolaşırken asla yelkenlerini açmıyorlar ya da kürek çeken olmuyor ve bir motor sesi duyuluyor. Ama kimse bozuntuya vermiyor.
Sizi Baltık Denizi’ne kadar çıkarıp, denizde bir tura atıp dönüyorlar.
Biz de Baltık Denizine açılan bu kanalda bir tur yaptık ama kanalı tamamen geçip denize kadar çıkmadan, sadece Westerplatte’ye kadar gidip dönmeyi ve bunun için de, halkın toplu ulaşım aracı olarak kullandığı küçük tekneleri tercih ettik. Yerel adları su tramvayı hatta direkt çevirisi sulu tramvay. Bunlar hem ekonomik hem de denize kadar çıkmadan, dilediğiniz yere kadar gidip dönebiliyorsunuz. Ara durakları var, son durak Westerplatte. Yine de illaki turistik bir aktivite yapmak istenirse ve zaman bolsa korsan gemilerinden biri tercih edilebilir.
Tersane ile ilgili sözü başka birine bırakıyorum.
30 yıl önce Gdansk’ta Lech Walesa önderliğinde başlayan işçi direnişi Doğu Bloku’nun yıkılmasında önemli dönemeçlerden biriydi ve sonunda Walesa, 1990-1995 yılları arasında Polonya Cumhurbaşkanı olmuştu. Direnişin sebeplerinden biri de çok kötü çalışma koşullarıydı. Dünyaya direnişin başladığı tersaneden ilk görüntüleri de Coşkun Aral göndermişti ve büyük olay olmuştu Gdansk direnişi…
Neler değişmiş diye tekrar Gdansk’a gittik ama maalesef tersaneye giremedik. Biz gitmeden önce de tersane yetkililerinden izin prosedürü başlatılmış ama bir türlü izin çıkmamıştı. Sonunda Coşkun Aral’ın eski bir gazeteci arkadaşı (ki eski Papa Jean Paul’ün manevi oğlu olarak tanınan bu gazeteci Polonyalı ve 1980 yılında kendisi yerine tersaneye Coşkun Aral’ı göndermişti) aracılığıyla Gdansk Belediye Başkanı’na ulaşıldı. Başkan da, “Tersaneyi Ukraynalılar satın aldı, şimdi yeni teknoloji ile gemiler yapıyorlar. Ayrıca daha piyasaya sürülmeyen en yeni teknoloji ile rüzgâr enerji panelleri yapıyorlar ve Türkleri de gemi yapımında en büyük rakip gördükleri için sizi içeri almadılar” gerçeğini açıkladı.
HABERTÜRK – ALİ TEZEL- 2012
Gdansk Westerplatte
Westerplatte’nin önemi: (tarihten hoşlanmayanlar bu kısmı atlayabilir ama sonra tekrar eğlenceli kısımlar gelecek)
Westerplatte, 2. Dünya Savaşı sırasında Almanya ile Polonya arasında ilk ateşin açıldığı yerdir. 1 Eylül 1939 Cuma günü, sözde “bir dostluk ziyareti” için limana demirlemiş olan Alman savaş gemisi Schleswig-Holstein’dan Polonyalılara ait Westerplatte’deki bir mühimmat deposuna (kale benzeri) ateş açılır.
Hitler savaşı başlatmak için birden fazla şeytani plan yapmıştır. Polonya’nın Gleiwitz şehrinde de aynı saatlerde bir operasyon yapar. Kendi askerlerine Polonya üniforması giydirerek daha sonra ilk ateşi Polonyalıların açtığını öne sürecektir.
Yine aynı saatlerde bir başka Polonya şehri olan Wielun’a yaptığı bombalamayla 1200 sivil hayatını kaybeder.
3 koldan Polonya’yı işgal ettiği gecenin sabahında Hitler’den şu açıklama gelir: “Polonya askerleri bu gece ilk kez kendi topraklarımız üzerinde bize ateş açmıştır. Saat 5.45’ten bu yana ateşe karşılık verilmektedir. Ve bu andan itibaren bombalara bombalarla misilleme yapılacaktır.”
Polonya’nın işgalinden 2 gün sonra Fransa ve İngiltere, Almanya’ya karşı savaş ilan eder ve 5 yıldan uzun süren, 55 milyondan fazla kişinin ölümüne sebep olan 2. Dünya Savaşı başlar.
Schleswig-Holstein gemisinden, Westerplatte’deki kaleye açılan yakın mesafeden ateşe, kaledeki askerlerin en çok 12 saat direnebileceği düşünülmüştür. Ancak kaleyi savunan 182 Polonyalı asker, karadan, havadan ve denizden saldıran 3 binden fazla Alman askerine karşı yedi gün boyunca direnmiştir.
Bu sebeple orada bir anıt ve anıtın karşısında da çok büyük bir “BİR DAHA SAVAŞ OLMASIN” yazısı yer alır.
Şimdi bizim günümüze geri dönelim:
Gdansk Tarihi Vinç
Kanal boyunda bir yürüyüşe ne dersiniz? İlk fotoğraftaki, kanala doğru çıkıntı yapan kahverengi kocaman çirkin yapıyı görüyor musunuz? İşte o yapı 1300’lü yıllarda tasarlanmış bir vinç. Limana gelen gemilerdeki yükleri boşaltmaya yarıyor. Elbette Gdansk’ın neredeyse tamamı gibi 2. Dünya Savaşı sırasında ciddi hasar görmüş fakat 1950’lerde onarılmış. İçi şu anda Ulusal Denizcilik Müzesinin bir parçası olarak gezilebiliyor.
Biz içini gezmedik ama sizin için bazı fotoğraflar ekleyeceğim.
Şu anda anladım ki, bu yazı çok uzun sürecek. Daha gezmeye başlamadan yaklaşık 1000 kelime yazmışım. Sizi fazla sıkmamak için burada kesiyorum. Bir başka yazıda devam edeceğim.
Gdansk yazısının diğer parçaları için buraya tıklayabilirsiniz.
