Uzun yıllardır sabahları suya 1 kaşık sirke ekleyen biri olarak ev yapımı sirke işine el atmasam olmazdı. En güzeli, temizi ve ekonomiği her zaman kendi yaptığımızdır sonuçta 😉 Aslında benim için yeni de değil, ilk sirkemi 2019’da yapmıştım. Fakat, sirke nasıl yapılır diye buraya yazmaya yeni fırsat buldum.
Salçasını, şarabını, ekmeğini yapan bir insan olarak sirkemi de kendim yapıyorum ve sizin de yapabilmeniz için en basit şekilde anlatacağım.
Ev yapımı sirke içmek neye yarar?
Yıllardır hastalanmamak için bitki çaylarından nasıl faydalandığımızı geçenlerde yazmıştım. Bu kez de bağırsak sağlığımızı koruyan ve bağışıklık sistemimizi güçlü tutan ev yapımı sirke çeşitlerinden bahsetmek istiyorum.
Doz ayarlamak sorun olabileceği ve bünyeden bünyeye etkisi değişeceği için spesifik kullanım şekilleri öneremem. Ama en azından kendi içtiğim sirke çeşitlerinin genel olarak neye faydaları olduklarına değineceğim.
Bir kere sirke ev yapımı olunca işler değişiyor. Daha az asidik olduğu için içimi daha kolay. Üstelik içinde katkı maddesi de yok. Dolayısıyla ev yapımı sirkelerin istediğiniz çeşidini için, “hiçbir şey olmazsa bile bir şeyler olur” :):):)
Son yapılan çalışmalar sirkenin kan şekeri düzenlemede çok önemli etkisi olduğunu da kanıtladı. Yemeklerden önce bir bardak suya karıştırarak ya da salatanıza ekleyerek tüketeceğiniz bir çorba kaşığı sirke, karbonhidrat tükettiğiniz öğünlerde bile kan şekerinizin daha yavaş yükselmesini sağlıyor. Aynı etkiyi limon kullanarak da sağlayabilirsiniz fakat bir çorba kaşığı sirkenin etkisini yaratmak için tam 3 limonun suyunu tüketmelisiniz.
Elma sirkesi
Pandemide kolonya ve maskeden sonra en çok satılan üründü. Ev temizliğinden boğaz gargarasına, içmeden koklamaya her şekilde kullanıldı.
Açıkçası ben hiç elinde sirke şişesiyle gezen birine dönüşmedim. Sabahları bir bardak suya bir kaşık, o kadar. Yeni başlıyorsanız çay kaşığı ile başlayın, sonra tatlı kaşığı, en son yemek kaşığına kadar arttırabilirsiniz. İki günün sonunda alışacaksınız ve üçüncü günden itibaren sade su sabahları sizi kesmeyecek. Haa siz sabah kalkınca su bile içemeyen insanlardansanız çok yolunuz var, evet.
Elma sirkesi için “kan şekerini düzenler, kolesterolü düşürür, zayıflatır, sindirime iyi gelir ve bütün sirkeler gibi bağışıklığı güçlendirir” deniyor. Adet döngüsünü düzene sokacağı bile iddia edilmiş. Vallahi ben söyleyenlerin yalancısıyım. Bana sorarsanız hormonal denge probleminiz varsa muhakkak bir endokrin uzmanına gidin. Yalnız östrojen eksiğiniz varsa bir tavsiyem olacak (aşağıda).
Elma sirkesi tarifi ve diğer evde sirke yapımı metotlarını birazdan yazacağım ama “uğraşamam” diyorsanız, kullandığım bütün sirkeleri hazır olarak da satın alabilirsiniz…
Adaçayı Sirkesi
Adaçayı fitoöstrojenler içeriyor ve östrojen düşüklüğünde ya da adet dönemi öncesi, menopoz gibi belli dönemlerde kullanılabilecek bir ürün. Bir dönem kullandığımı, saçlarda ve ciltte parlaklık gibi bir faydasını gördüğümü söyleyebilirim. Ancak kilo da aldım o dönem ve bunu da östrojene bağlıyorum. Östrojen fazlalığınız varsa muhakkak kilo vermelisiniz çünkü vücuttaki yağ doku aynı zamanda bir endokrin bez gibi davranarak östrojeni arttıran, östrojen de kilo almayı kolaylaştıran şekilde çalışıyor. Yani kısır döngü. Girmeyin. Ben çok zayıftım, östrojenim de düşüktü, kullandım. Ona göre. Fazla östrojenin metabolizması sırasında dönüştüğü maddeler, kanserojendir. O yüzden ne diyoruz: Her şeyin azı karar, çoğu zarar.
Nar Sirkesi
Nar sirkesi idrar söktürücü, tansiyon düşürücüymüş. Narın en bilinen özelliği içerdiği flavonoidler nedeniyle müthiş bir antioksidan olması. Sirke yapımı için kullanılan maddenin özelliği ne ise sirkesinden de onu beklemelisiniz. Dolayısıyla nar sirkesi de antioksidandır. Yaşlanmayı geciktirir, kansere karşı koruyucudur. Bana göre narı sirke olarak tüketmek, kan şekerimizi yükseltmeden her mevsim düzenli olarak nardan faydalanabilmenin en kolay yolu.
Üzüm Sirkesi
Nar sirkesinin faydası için ne dediysem üzüm sirkesi (Siyah, kırmızı veya pembe üzümler) için de geçerli. Siyah üzüm içerdiği yüksek şeker dışında çok faydalı bir meyve. Şekerden korunmak için en güzeli de sirke ya da şarap olarak tüketmek. Fakat alkolün de bir noktada zararlı olduğunu unutmamak gerek, şarabı çok abartmayın.
Enginar Sirkesi
Enginar biliyorsunuz karaciğer dostudur. İnternette enginar sirkesinin kolesterol düşürmesinden, şeker hastalığına bir yığın faydası yazılı. Bilimsel olarak kanıtlandığına dair çalışmaları okumadan bir şey diyemem. Ama sirkesinin de tıpkı enginarın kendisi gibi karaciğere iyi geldiğine eminim.
Kozalak Sirkesi
Çam kozalağı sirkesinin astım-bronşit gibi hastalıklara iyi geldiği ayrıca bağışıklık sistemini desteklediği söyleniyor. Sakinleştirici ve uyku verici özelliği de varmış. Ben sabahları suyuma ekleyerek tüketmeme rağmen gün içinde gayet dinç oluyorum. Ya hurafe ya da uyku vermesi için bir kaşıktan daha fazla tüketmek gerekiyor. 🙂
Evde sirke yapımı
Gelelim esas konuya: sirke nasıl yapılır? Sirkeleri genel olarak ikiye ayırarak cevaplayacağım.
Meyvelerden sirke yapımı
Aslında tüm meyvelerden sirke yapmak birbirinin aynısı gibi. Meyve şekerliyse sorun yok, meyve az şekerliyse biraz bal ya da toz şeker eklemek gerek.
Eğer portakal-limon gibi çok yüksek asitli meyveler ile uğraşıyorsanız, küflenme ihtimalinin çok yüksek olduğunu unutmayın. “Nardan eriğe pek çok sirke yaptım ama turunçgillerden yapılanı başaramadım” desem, yeterli açıklamayı yapmış olurum herhalde.
Haydi evde sirke yapımı için en yaygın kullanılan meyve ile başlayalım ve gelsin hemen elma sirkesi tarifi:
Evde sirke nasıl kurulur?
Elmaları (ya da diğer meyveleri) iyice yıkayıp sap ve çekirdeklerini çıkarın. Sirkeyi yapacağınız kavanozun 3’te birini dolduracak kadar elmayı küp küp kesip kavanoza atın.
Elinizde sirke anası varsa onu koymanız yeter.
Yoksa: içine 6-7 tane nohut ve bir çorba kaşığı şeker ekleyin. Varsa biraz da ev yapımı herhangi bir sirkeden ekleyebilirsiniz, yoksa sorun değil. Nohutun üzerindeki yararlı bakteriler, önce sudaki toz şekerle çoğalmaya başlarlar. Zamanla meyvenin şekerini tüketmeye geçerler. Böylece meyveler fermente olur ve sirke oluşur.
Kavanozu üstten iki parmak boşluk kalacak şekilde doldurun. Üzerini tülbent ile kapatarak bir lastikle tülbenti sabitleyin. Tülbent çok ince olmasın ki, eğer ortamda sirke sineği varsa kavanozun içine yumurta atamasın. Sirkenizi balkonda vs. yapacaksanız, kokusu sinekleri çekecektir. Ben evin içinde yapıyorum, evet sona doğru biraz keskin koku oluyor ama sinek falan gelmiyor.
Bundan sonraki günlerde meyveleriniz yukarı çıkacak. Onların havayla temas edip bozulmamaları için, sabah akşam tülbenti kaldırıp sirkenizi karıştırın. Metal kaşık kullanmayın falan derler, aldırmayın. Çelik kaşık kullanıyorum, hiçbir şey olmuyor. Zira tahta kaşıkları sevmiyorum; her kullanımdan sonra kaynatmıyorsanız, mikrop yuvası oluyorlar.
Meyveler tekrar dibe çökünceye kadar sirkenizi sabah-akşam karıştırmaya devam. Çöktükleri zaman karıştırmaya son.
Sirke anası ne zaman oluşur? Ne kadar yaşar?
Karıştırmayı bıraktıktan sonra kavanozun üzerinde yavaş yavaş sirke anası oluşacak. Zamanla kalınlaşacak. (Rivayete göre) kendiliğinden dibe batacak. Ben batmasını beklemem. Sirke yeterince keskinleşmişse (kokusu-tadı) süzmeye geçerim.
Sirkenizi süzmeden önce anayı küçük bir kavanoza alıp üzerini örtecek kadar sirke ekleyin. Buzdolabında, bir sonraki sirkenizi kurana kadar, 1-2 sene saklayabilirsiniz.
Ev yapımı sirke nasıl süzülür?
Süzmeden önce dipteki meyveleri iyice ezin ki, lezzeti sirkeye geçsin. Sonra içine yine tülbent yerleştirdiğiniz bir süzgeç ya da huni ile başka bir kavanoza ya da şişeye aktarabilirsiniz. Süzdüğünüz sirke durdukça şeffaflaşacak, tadı ve kokusu güzelleşecektir. İsterseniz buzdolabında ya da çok sıcak olmayan ve direkt günışığı almayan herhangi bir yerde saklayabilirsiniz.
Sirkeye tuz atılır mı?
Bazı kimseler şişelere doldurdukları sirkenin içine kaya tuzu atıyor, bence gerek yok. Her sabah suya katıp içiyorum ben o sirkeyi, tuzlu tuzlu içemeyeceğim.
Neden atıyorlar kısmı karışık. Kimisi daha çok dayansın diye, diyor. Kimisi alkol oluşmasın diye, kimisi de mineral eklemek için. Atana mani olmayayım 🙂
Sirke daha olmadan küflenirse?
Sirke, eğer anadan değil de sıfırdan kurulumla (nohutlu-şekerli) yapılıyorsa, hava da çok sıcaksa, kurduğunuz ilk günlerde üzerinde beyaz beyaz küf ya da turşularda oluşan kef dedikleri şey üreyebilir. Bence kef de güzel bir şey değil ama nedense masum görünüyor. Eğer bu kefi en başından kaşıkla sirkeden alıp atmazsanız, bildiğiniz küf olur. Küf hem çok sağlıksızdır hem de kokusu berbattır. Sirkeyi içilmez hale getirir.
Peki sirkede oluşan küf mü yoksa sirke anası mı? Bunu acemi gözler anlamayabilir. Hemen bir ipucu: Kokusu. Ekşi meyve kokusu alıyorsanız sorun yok. Küf kokusuna, toprak kokusuna benzer koku olmamalı. İkincisi: dokusu. Eğer girintili çıkıntılıysa, küftür. Kaşıkla sıyırmaya çalıştığınızda kırış kırış oluyorsa, küftür. Sirke anası jelsi kıvamda olur. Genellikle küçük parçalar halinde oluşmaya başlayıp zamanla büyüyerek birleşir. Küf ise ilk oluşmaya başladığı andan itibaren suyun yüzeyini tamamen kaplar.
Az bir kef oluşumu sorun değildir. Üstünden alır atarsınız. Sirkeyi oluşturan esas bakterilerin sayısı arttıkça küfe yaşama şansı kalmaz. Hafif bir koku var diye üzülmeyin, geçer.
Kef oluşmasının en önemli sebebi sıcaklıktır. Sirke kavanozunuzu daha serin, havadar bir yere koymayı deneyin.
Sirke neden bulanık?
Bulanık olması sirkenin ev yapımı olmasının alameti farikası gibidir aslında. Özellikle yeni süzülmüş sirke bulanık olur. Zamanla içindeki partiküller dibe çöker ve sirke şeffaflaşır. Meyve parçaları ve sirkeyi oluşturan sağlıklı bakteriler bu bulanıklığın esas sebebidir. Daha az bulanık sirke için meyvenin kendisi yerine suyunu alıp iyice süzerek sirkeyi bu sudan kurabilirsiniz. Yine de sirke oluştuğunda bir bulanıklık olacaktır.
Sirkenin dibinde zamanla oluşacak tortu ise faydalı bakterilerin sirkede en yoğun olduğu yerdir. Sirkeden maksimum faydayı sağlamak için sirkenizi içmeden önce çalkalamanız ve bu tortuyu da tüketmeniz tavsiye edilir.
Hatta sirke kurarken elinizde sirke anası yoksa da yine bu tortudan ekleyebilirsiniz.
Evde sirke yapımı ne kadar sürer?
Bu tamamen sıcaklıkla ilgili bir konu. Haziran sonunda kurduğum yeşil erik sirkemin meyveleri 1 haftada dibe çöktü, 20. günde ise sirkemi süzdüm. Sonbaharda veya kışın yani daha düşük sıcaklıkta yaparsanız zaten daha meyvelerin dibe çökmesi bile bir 15 gün sürecektir. Sirkenin tamamen olması 2 ayı bulabilir. Benim denemelerim şunu gösterdi: Eğer hava sıcaklığı sabitse yani mevsim değişip gitgide soğumuyorsa, meyveler ne kadar sürede dibe çöktüyse 2 katı kadar da sirkenin olması için beklemek gerek. Örnek: meyveler 10 günde çöktüyse 30 günde sirke olur, gibi.
Sirkem neden gittikçe azalıyor?
Ağzı açık olduğu için süzeceğiniz zamana kadar sirkeniz devamlı buharlaşarak azalır. Bu normaldir, özellikle sıcak havada yapıyorsanız daha da hızlı buharlaşır. Ancak kayda değer bir miktar değildir ve azalan su miktarı sirkenizin keskinleşmesine yardımcı olur. Takılmayın.
Sirkemin olduğunu nasıl anlarım?
Kokusu ve tadı sizi tatmin ediyorsa olmuştur. Sirke anası dibe çökene kadar beklediyseniz, zaten kesin olmuştur. Şimdi size bir yöntem daha söyleyeceğim, sıkı durun. Sirkenizin aktif olup olmadığını şöyle anlayabilirsiniz: küçük bir çay tabağına koyduğunuz yarım çay kaşığı karbonata, sirkenizden bir kaşık alıp eklediğinizde karbonat köpürüyorsa, ev yapımı sirke, aktiflik testini geçmiş demektir. Süzebilirsiniz.
Bitkilerden sirke yapımı
Şimdi esasen meyveler de bitkilerin bir parçası. Hatta tam olarak bitki tohumunu saran etli, lezzetli kısımları diye tanımlayabilirim. Bitkilerden yapılmış sirke dediğimde ise, bitkilerin yaprak, çiçek ve doğrudan tohumlarından yapılan sirkeleri kastediyorum.
Adaçayı, zeytin yaprağı, lavanta, kekik gibi pek çok çeşit sirke yapabilirsiniz. Ben yapmadım. Ama bitkilerden sirke nasıl yapılır, araştırdım. İki yöntem var. Biri sirke kurulurken istediğiniz otları da içine ilave etmek. Diğeri de elinizdeki sirkeye sonradan bu otları ekleyip bir müddet bekletmek. Ben otlardan salınan bazı antiseptik maddelerin yararlı bakterilerin üremesine engel olabileceğini düşündüğüm için sonradan bekletmenizi öneririm. Tadı, kokusu istediğiniz gibi oluncaya kadar bekletebilirsiniz. Bunun için kendi aroması çok baskın olmayan sirkeleri kullanmayı tercih edin. Elma sirkesi gayet uygun olacaktır.
Bir an önce sirkeyi hayatınıza ekleyin, şifa olsun…
Evde sirke yapımı sırasında bir sorunla karşılaştıysanız yorumlara yazabilirsiniz, yardımcı olmaya çalışırım.
